Dental Travmalar ve Tedavileri

Dental Travma ve Tedavi Yöntemleri

Dental Travma Nedir?

Dental travma, dişlerin yanı sıra dişeti, dil ve dudak gibi yumuşak dokuları da içeren travmalardır. Düşme, trafik kazaları, çocuklarda oyun kazaları, spor yaralanmaları ve yüze alınan darbeler bu tür travmalara yol açabilir.

Dentoalveolar Travma

Dentoalveolar travma birçok dokuyu ve yapıyı kapsar. Diş üç sert dokudan oluşur: mine, dentin ve sement. Sharpey lifleri ile dişe ve alveol kemiğine ya da dişeti bağ dokusuna bağlanır.

Dişler veya periodonsiyum üzerine gelen travmatik kuvvetler çeşitli yönlerde ve büyüklüklerde zarara neden olabilir. Travmatik yaralanmalar çeşitli kırık ve lüksasyon tiplerine göre sınıflandırılırlar, ancak çoğu zaman bu yaralanmalar kombine şekilde oluşurlar. Yaralanmaların her bir tipi ayrı ayrı tanımlanacaktır.

Dental Travma Çeşitleri

• Mine Çatlağı ve Kırığı: Mine çatlağı, parça eksilmeden minenin çizilmesidir. Mine kırığı ise dişin sadece mine tabakasında küçük bir parça kopmasıdır.

• Pulpanın Açığa Çıkmadığı Kuron Kırığı: Bu kuron kırığı sinir açılımı olmaksızın mine ve dentin tabakasında olur.

• Pulpanın Açığa Çıktığı Kuron Kırığı: Mine, dentin ve pulpayı içine alır.

• Kuron-Kök Kırığı: Mine, dentin ve sementi içine alır. Pulpa açığa çıkmış ya da çıkmamış olabilir.

• Kök Kırığı: Dentin, sement ve pulpayı içine alır. Kök kırığı ve lüksasyon aynı anda oluşabilir, bu nedenle özel dikkat gerektirir.

• Sarsılma: Dişte yer değiştirme ya da sallanma olmaksızın periodonsiyumun yaralanmasıdır.

• Subluksasyon: Dişte yer değiştirme olmadan hafif mobilite gözlenir. Pulpanın kan dolaşımı ve periodonsiyuma zararlar azdır ancak genellikle pulpa ile ilgili sorunlar ortaya çıkar.

• Ekstrüzyon: Periodontal destek dokular ve pulpanın kan dolaşımını içeren, dişin kuron doğrultusunda dikey yöndeki yer değiştirmesidir.

• Lateral Lüksasyon: Dişin uzun ekseni boyunca yer değiştirmesidir. Pulpa kan dolaşımı genellikle tamamen zarar görmüştür.

• İntrüzyon: Dişin dikey doğrultuda apikal yönde yer değiştirmesiyle sonuçlanır. Pulpaya giren sinir-damar paketi ezilir ve sement ile periodonsiyumda ciddi zararlar oluşur.

• Avulsiyon: Dişin alveolden tamamen çıkmasıdır. Pulpa kan dolaşımı tamamen zarar görmüştür.

Dişin Çarpmanın Etkisiyle Tamamen Yerinden Çıkması Durumunda Ne Yapılmalı?

Bu durumda acil harekete geçilmelidir. Dakikalar bile çok önemlidir. Çocuklarda özellikle görülen bu durumda ebeveynlerin ve öğretmenlerin bilgili ve dikkatli olması ve acil müdahaleyi bilmesi önemlidir.

Hasta ya da hastaya eşlik eden kimseden travmanın ne zaman, nerede ve nasıl oluştuğuna ilişkin bilgiler edinilir. Travmaya uğramış dişleri tedavi ederken, kaza saati ve tedavi tarihinin kaydedilmesi önemlidir çünkü bu bilgiler prognozu etkileyebilir.

Ağız boşluğunun hangi bölümünün etkilendiği ve dişlere gelen zararın derecesi belirlenir. Hasta ya da hastaya eşlik eden kimse bir yaralanmayı bildirme amacıyla ararsa kliniğe getirebileceği herhangi bir kırık diş parçası ya da avulse diş olup olmadığı sorulur.

Avulse bir diş için süt iyi bir saklama ortamıdır. Eğer bilinç kaybı var ise diş tedavisinden önce nörolojik muayene yapılmalıdır. Dikkatli kaydedilmiş bir travma hikayesi, önceki yaralanmalar ile mevcut yaralanmaların semptomları ve klinik bulguları arasında ayrım yapmada yardımcı olacaktır.

Klinik Muayene

Ağız içi muayene; gözle muayene, elle muayene, ısı testi ve elektrikli pulpa testini (EPT) içerir. İlk olarak yumuşak dokulardaki yırtılmalar ve kanama derecesi incelenir. Kanama ve kontaminasyon var ise yaralı bölge temizlenir ve dokular tekrar muayene edilir.

Sonra diş kırıkları, malpozisyonlar, kayıp dişler ve pulpanın açılıp açılmadığı saptanıp kaydedilir. Dişte renk değişikliği varlığının kaydedilmesi postoperatif gözlem açısından önemlidir. Elle muayene sırasında mobilite ve perküsyonda ağrı olup olmadığı kontrol edilir. Spontan bir ağrı var ise kaydedilir. Mobilite, lüksasyon derecesinin bir göstergesidir. Pulpa yanıtı (buz ve EPT) kontrol edilir.

Pulpanın travmadan etkilendiği düşünüldüğünde pulpa nekrozunu saptamak için EPT önemlidir. Farklı klinik bulgular kaydedilir ve tam bir klinik kayıt için ağız içi fotoğraflar alınır.

Radyografik bir muayenede esas olan dişlerdeki kırık ve malpozisyonlar ile kemik kırıklarının saptanmasıdır. Radyografilere kök kırıklarının teşhisinde, subluksasyon ve ekstrüzyonun tanınmasında, intrüzyonun saptanmasında ve alveol kemiği kırıklarında gereksinim duyulmaktadır. Bazen malpozisyonun ve dişteki kırığın tipine bağlı olarak doğru bir muayene yapabilmek için farklı açılardan radyografilerin alınması gerekmektedir. Kök kırığı birkaç ay sonra radyografiler ile saptanabilir.

Travmaların Tedavisi Nasıl Yapılır?

Travmalar için ayrı ayrı tedavi yöntemleri mevcuttur. Genel olarak:

• Dişten Küçük Bir Parça Kırıldıysa: Küçük kırıklarda cila veya selektif mölleme yapılabilir; daha büyük kırıklarda kompozit rezin dolgu ile restore edilir. Kırık parça var ise yerine yapıştırılabilir, mevcut değilse kompozit materyal ile restore edilebilir.

• Komplike Kuron Kırıkları: Pulpadaki açılma küçükse yüzey temizlenir ve direkt pulpa kuafajı uygulanır. Daha büyük bir açılma söz konusu ise parsiyel pulpotomi yapılmalıdır. Temizlik ve kanama kontrolü sonrası pulpa kuafaj materyali uygulanır.

• Diş Hem Kırıldı Hem Sallanıyorsa: Lüksasyon ile birlikte görülen kuron kırığında restoratif tedavi güncel standart prosedürlere göre uygulanmalıdır. Pulpadan canlı yanıt alınamazsa kanal tedavisi uygulanır.

• Avulse Dişin Replantasyonu: Avulse dişin periodontal membranı canlı olduğunda, immediat replantasyon uygulanır. Avulsiyondan sonraki 45 dakika içinde yapılması önemlidir. Diş süt veya saklama solüsyonunda muhafaza edilirse 24 saat içinde yerine yerleştirilebilir.

Süt Dişi Travmalarında Tedavi Yaklaşımları

• Süt Dişi Yaralanmaları: Kuron kırığı (pulpanın açığa çıktığı ya da çıkmadığı), kuron-kök kırığı, kök kırığı, subluksasyon, lateral lüksasyon, intrüzyon ve avulsiyonu içerir.

• Çocuğun Dişi Renklendiyse: Renklenmiş süt dişleri tedavi yapmadan izlenmelidir. Renkleşme zamanla pulpa kalsifikasyonu ile birlikte azalabilir.

• Alveol Kemiği ve Çene Kemiği Kırıkları: Yer değiştiren dişler ve alveol kırığı aynı anda yerleştirilir. Splintleme yapılır ve 2-3 ay sonra splint çıkarılır. Üst ve alt çene diafiz kırıkları gibi kompleks yaralanmalar için oral ve maksillofasiyal cerrahi uzmanlarına yönlendirilmelidir.
  
   

  Tedavi Protokolü

• Muayene ve Tanı:

  • Travma sonrası dişlerde veya ağız içinde herhangi bir malpozisyon veya kırık olup olmadığını belirlemek için dikkatli bir klinik muayene yapılmalıdır.
  • Alveol kemiği kırıkları, diş lüksasyonları ve diğer travmatik yaralanmalar için panoramik radyografi çekilmelidir.
  • Hastanın genel sağlık durumu, travmanın oluş şekli ve zamanı hakkında bilgi alınmalıdır.

• Yerine Yerleştirme ve Dikiş:

  • Anestezi uygulandıktan sonra travma sonucu yerinden çıkan dişler ve alveol kemiği nazikçe yerine yerleştirilir.
  • Eğer dişeti ve servikal bölge arasında adaptasyon zayıfsa, dişeti ve servikal bölge arasındaki adaptasyonun sıkı bir şekilde gerçekleşmesi için dişetine dikiş atılır.

• Splintleme:

  • Yerine yerleştirilen dişler, geleneksel adeziv rezinler ve ortodontik bükülmüş tel kullanılarak splintlenir.
  • Splintleme işlemi sırasında fazla baskı uygulamaktan kaçınılmalıdır, çünkü bu replante edilen dişin başarısını olumsuz etkileyebilir.

• Endodontik Tedavi:

  • Apeksi kapanmış dişlerde, endodontik tedaviye splint çıkarılmadan önce başlanmalıdır (replantasyondan 1-2 hafta sonra).
  • Apeksi kapanmamış dişlerde, pulpa nekrozunun gerçekleştiğinden emin olunana kadar beklenmelidir, çünkü pulpa dokusunda yeniden damarlanma olabilir.

• Dişeti ve Yumuşak Doku Yaralanmaları

• Muayene ve Tanı:

  • Yaralanmanın boyutu ve derinliği ile kanama derecesi belirlenir.
  • Yırtılma alanlarında gömük kırık diş parçaları ve yabancı cisimlerin varlığı kontrol edilir.
  • Radyografik muayene ile yabancı cisimlerin tespiti yapılır.

• Tedavi Planı:

  • Yaralanmanın boyutuna ve derinliğine bağlı olarak lokal anestezi uygulandıktan sonra yara yerine dikiş atılır.
  • Derin yaralarda, yara yerine bantlar ile doku yapıştırılabilir.

• Bu tedavi protokolü, DentOktay’ın uzman kadrosu tarafından uygulanmakta ve hastaların sağlıklı bir şekilde iyileşmeleri sağlanmaktadır.

• Splintin Çıkarılması ve Takip:

  • 2-3 hafta sonra splint çıkarılır ve iyileşme süreci klinik ve radyografik olarak kontrol edilir.
  • Takip randevuları düzenli olarak yapılmalı ve dişin iyileşme süreci izlenmelidir.

• Son Kök Kanalı Dolgusu:

  • Nekrotik pulpalı avulse dişlerin tedavisini takiben apikal kapanma sağlandıktan sonra, sızdırmaz kök kanal dolgusu kanal patı ve güta perka kullanılarak yapılır.

• Beyazlatma ve Restoratif Tedavi:

  • Eğer gerekli ise dişler beyazlatılır. Renkleşme canlı olmayan dişlerin çoğunda görülür.
  • Lingual giriş yolunu doldurmak için kompozit rezin kullanılır.
  • Dişler düzenli olarak takip edilmelidir.